1.5 Wizualność i kontrwizualność

Patrzenie jest czynnością: umiejętnością i działaniem. Słowo „wizualność” obejmuje nie tylko zbiór różnorodnych elementów wizualnych (obrazów, mediów, środowisk organizowanych ze względu na wzrok, jak kina czy muzea), ale także wszelkie praktyki widzenia i mnogość doświadczeń angażujących oko oraz społeczne sposoby ich organizacji i zarządzania nimi. Patrzymy poprzez znane już widoki, zapamiętane obrazy i wypracowane kompetencje. Patrząc, możemy budować wspólnoty lub krzywdzić, potwierdzać hierarchie lub je naginać. Tak rozumiana wizualność organizuje zatem porządek społeczny. 

Więcej na ten temat w dziale Transparent.

 

Patrzenie jest także praktyką technika medycznego czytającego obraz z zapisu USG czy historyczki sztuki odkrywającej malarskie fałszerstwo. Sposobów widzenia mogłoby być tyle, ile par oczu. Do jakiego stopnia jednak patrzymy tak samo i do jakiego stopnia to my decydujemy o tym, jak patrzymy? Czy istnieje dziś jedna dominująca kultura wizualna i czy istnieją subkultury wizualne rozumiane jako alternatywne sposoby widzenia świata? Kontrwizualność (pojęcie wprowadzone przez Nicholasa Mirzoeffa) oznacza, że rozbijając obowiązujący porządek wizualny (np. przez stwarzanie jego alternatywy), możemy zmieniać porządek społeczny.